دیسک ترمز یکی از اجزای حیاتی سیستم ترمز خودرو است که نقشی کلیدی در ایمنی و عملکرد وسیله نقلیه دارد. در این مقاله به بررسی اجزا، عملکرد و اهمیت دیسک ترمز می‌پردازیم.
عملکرد دیسک ترمز
عملکرد دیسک ترمز به این صورت است که با استفاده از اصطکاک بین لنت‌های ترمز و دیسک (روتور) ترمز، سرعت خودرو را کاهش می‌دهد یا آن را متوقف می‌کند. این فرایند به شکل زیر صورت می‌گیرد:
1. فشار پدال ترمز: زمانی که راننده پدال ترمز را فشار می‌دهد، فشار هیدرولیکی در سیستم ترمز ایجاد می‌شود. این فشار از طریق مایع ترمز به کالیپرها منتقل می‌شود.
2. فعال‌سازی کالیپرها: کالیپرها قطعاتی هستند که لنت‌های ترمز را در بر می‌گیرند. فشار هیدرولیکی باعث می‌شود که پیستون‌های داخل کالیپرها به لنت‌های ترمز فشار بیاورند.
3. فشار لنت‌های ترمز به دیسک: لنت‌های ترمز که از مواد اصطکاک‌زا ساخته شده‌اند، به دیسک ترمز فشار می‌آورند. این عمل اصطکاکی بین لنت‌ها و دیسک ایجاد می‌کند.
4. ایجاد اصطکاک و کاهش سرعت: اصطکاک بین لنت‌ها و دیسک باعث کاهش سرعت چرخش دیسک و در نتیجه کاهش سرعت چرخ‌های خودرو می‌شود. این فرایند تا زمانی ادامه می‌یابد که خودرو متوقف شود یا راننده فشار روی پدال ترمز را کاهش دهد.
5. انتقال گرما: در طی این فرایند، انرژی جنبشی خودرو به انرژی حرارتی تبدیل می‌شود. دیسک و لنت‌های ترمز گرما تولید می‌کنند و دیسک‌ها به گونه‌ای طراحی شده‌اند که این گرما را به طور موثری پراکنده کنند تا از داغ شدن بیش از حد و کاهش کارایی ترمز جلوگیری شود.
این سیستم به دلیل کارایی بالا و توانایی در انتقال سریع گرما، در بسیاری از خودروها به‌ویژه خودروهای با عملکرد بالا و خودروهای سنگین مورد استفاده قرار می‌گیرد. دیسک‌های ترمز معمولاً از چدن یا فولاد ساخته می‌شوند و در برخی موارد دیسک‌های سرامیکی نیز برای کارایی بهتر و مقاومت در برابر گرما استفاده می‌شوند.
اجزای دیسک ترمز
دیسک ترمز یکی از اجزای کلیدی سیستم ترمز خودرو است که وظیفه کاهش سرعت و توقف خودرو را بر عهده دارد. اجزای اصلی دیسک ترمز شامل موارد زیر است:
1. دیسک ترمز (Rotor): این قطعه یک صفحه دایره‌ای است که به چرخ‌های خودرو متصل است و همراه با آنها می‌چرخد. هنگامی که ترمز گرفته می‌شود، لنت‌های ترمز به دیسک ترمز فشار می‌آورند و باعث کاهش سرعت چرخش دیسک و در نتیجه کاهش سرعت خودرو می‌شوند.
2. لنت‌های ترمز (Brake Pads): این قطعات روی کالیپر نصب شده و هنگام فشردن پدال ترمز، به دیسک ترمز فشار می‌آورند. لنت‌ها از مواد مقاوم در برابر حرارت و سایش ساخته شده‌اند تا بتوانند به خوبی در برابر فشار و گرما مقاومت کنند.
3. کالیپر ترمز (Brake Caliper): کالیپر بخشی است که لنت‌های ترمز را در بر می‌گیرد و آنها را به دیسک ترمز فشار می‌دهد. کالیپرها می‌توانند از نوع ثابت یا متحرک باشند و نقش مهمی در توزیع یکنواخت فشار به لنت‌ها دارند.
4. پایه کالیپر (Caliper Bracket): این قطعه کالیپر را به بدنه خودرو متصل می‌کند و به کالیپر اجازه می‌دهد که لنت‌ها را به دیسک ترمز فشار دهد.
5. پیستون‌های ترمز (Brake Pistons): در داخل کالیپر قرار دارند و با فشرده شدن روغن ترمز، پیستون‌ها حرکت می‌کنند و لنت‌ها را به دیسک ترمز فشار می‌دهند.
6. روغن ترمز (Brake Fluid): یک مایع هیدرولیکی است که فشار ایجاد شده توسط پدال ترمز را به پیستون‌های کالیپر منتقل می‌کند و باعث فشرده شدن لنت‌ها به دیسک ترمز می‌شود.
7. خطوط ترمز (Brake Lines): این خطوط، روغن ترمز را از سیلندر اصلی به کالیپرها منتقل می‌کنند. این خطوط باید بسیار مقاوم باشند تا بتوانند فشار بالای روغن ترمز را تحمل کنند.
8. سیلندر اصلی ترمز (Master Cylinder): این قطعه با فشردن پدال ترمز، فشار هیدرولیکی مورد نیاز برای حرکت روغن ترمز را ایجاد می‌کند و این فشار از طریق خطوط ترمز به کالیپرها منتقل می‌شود.
هر یک از این اجزا نقش خاصی در عملکرد دیسک دارند و عملکرد صحیح آنها باعث می‌شود خودرو به صورت ایمن و کارآمد متوقف شود.
جنس دیسک ترمز
دیسک ترمز معمولاً از مواد مختلفی ساخته می‌شود که هر کدام ویژگی‌ها و کاربردهای خاص خود را دارند. مهم‌ترین مواد استفاده شده در ساخت دیسک ترمز عبارتند از:
چدن خاکستری: این ماده معمولاً برای دیسک‌های ترمز خودروهای عادی استفاده می‌شود. چدن خاکستری دارای مقاومت حرارتی خوب و قابلیت انتقال حرارت مناسبی است. همچنین هزینه تولید نسبتاً پایینی دارد.
فولاد: دیسک‌های فولادی معمولاً در خودروهای سنگین‌تر یا خودروهای مسابقه‌ای استفاده می‌شوند. فولاد مقاومت بهتری در برابر خمش و شکست دارد و همچنین قادر به تحمل دماهای بالاتر است.
آلیاژهای آلومینیوم: دیسک‌های آلومینیومی به دلیل وزن سبک‌تر، در خودروهای با عملکرد بالا و مسابقه‌ای استفاده می‌شوند. این دیسک‌ها انتقال حرارت خوبی دارند، اما مقاومت کمتری در برابر سایش دارند.
سرامیک: دیسک‌های ترمز سرامیکی یکی از پیشرفته‌ترین انواع دیسک ترمز هستند و عمدتاً در خودروهای با عملکرد بسیار بالا استفاده می‌شوند. این دیسک‌ها مقاومت حرارتی بسیار بالا و وزن کمی دارند و همچنین سایش و خوردگی کمتری نسبت به دیسک‌های فلزی دارند. با این حال، هزینه تولید آنها بسیار بالا است.
کامپوزیت‌های کربنی: این دیسک‌ها که ترکیبی از فیبر کربن و رزین‌ها هستند، در خودروهای مسابقه‌ای و برخی از خودروهای لوکس استفاده می‌شوند. دیسک‌های کربنی وزن بسیار کمی دارند و توانایی تحمل دماهای بسیار بالا را دارند، اما همانند دیسک‌های سرامیکی، هزینه تولید آنها نیز بسیار بالا است.
هر یک از این مواد ویژگی‌های خاص خود را دارند که آنها را برای کاربردهای خاصی مناسب می‌کند. انتخاب جنس دیسک بستگی به نوع خودرو، شرایط استفاده و الزامات عملکردی آن دارد.
انواع دیسک ترمز
انواع دیسک‌های ترمز به طور کلی شامل موارد زیر می‌شوند:
- دیسک ترمز ساده (Solid or Standard Disc Brake): این نوع دیسک‌ها صاف و بدون هیچ‌گونه شیار یا سوراخ هستند. استفاده اصلی آنها در خودروهای معمولی است که نیاز به ترمزگیری متوسط دارند. مزیت این دیسک‌ها سادگی و هزینه کم تولید آن‌هاست.
- دیسک ترمز شیاردار (Slotted Disc Brake): این نوع دیسک‌ها دارای شیارهای متعددی در سطح خود هستند. این شیارها کمک می‌کنند تا گرما و گازهای تولید شده در فرآیند ترمزگیری بهتر از بین بروند و خنک‌کاری بهتری داشته باشند. این ویژگی‌ها باعث می‌شوند که دیسک‌های شیاردار در شرایط رانندگی شدید و مسابقه‌ای کارایی بالاتری عرضه کنند.
- دیسک ترمز سوراخ‌دار (Drilled Disc Brake): دیسک‌های سوراخ‌دار دارای سوراخ‌هایی در سطح خود هستند که باعث افزایش جریان هوا و کاهش دما در هنگام ترمزگیری می‌شوند. این دیسک‌ها همچنین به کاهش وزن سیستم ترمز کمک می‌کنند. اما در برخی موارد ممکن است سوراخ‌ها موجب ضعف ساختاری و ترک خوردگی دیسک شوند.
- دیسک ترمز سوراخ‌دار و شیاردار (Drilled and Slotted Disc Brake): این دیسک‌ها ترکیبی از هر دو ویژگی سوراخ‌دار و شیاردار هستند. هدف اصلی این طراحی افزایش قابلیت خنک‌کنندگی و از بین بردن گازهای تولید شده است. این دیسک‌ها بیشتر در خودروهای اسپرت و مسابقه‌ای استفاده می‌شوند.
- دیسک ترمز دو تکه (Two-piece Disc Brake): – این نوع دیسک‌ها از دو قسمت جداگانه تشکیل شده‌اند: بخش مرکزی که از جنس آلومینیوم یا مواد سبک دیگر است و بخش بیرونی که از فولاد یا مواد مقاوم ساخته می‌شود. این طراحی باعث کاهش وزن کلی دیسک و افزایش مقاومت آن در برابر دما می‌شود.
- دیسک ترمز موج‌دار (Wave or Wavy Disc Brake): – این دیسک‌ها دارای لبه‌های موج‌دار هستند که باعث بهبود خنک‌کنندگی و کاهش وزن می‌شوند. استفاده از این نوع دیسک‌ها بیشتر در موتورسیکلت‌ها رایج است.
هر یک از این انواع دیسک دارای مزایا و معایب خاص خود هستند و انتخاب آنها بسته به نوع خودرو و نیازهای رانندگی مختلف است.
علائم خرابی دیسک ترمز
علائم خرابی دیسک ترمز (ترمز دیسکی) معمولاً شامل موارد زیر است:
1. صداهای غیرمعمول:
- صدای سوت یا جیغ: این صداها معمولاً ناشی از سایش بین دیسک و لنت ترمز است. می‌تواند به علت لنت‌های فرسوده یا کثیف باشد.
- صدای خراشیدن یا ساییدن: اگر این صداها را شنیدید، ممکن است لنت‌های ترمز به حدی فرسوده شده باشند که به دیسک ترمز آسیب می‌زنند.
2. لرزش فرمان یا پدال ترمز:
اگر هنگام ترمز کردن فرمان یا پدال ترمز می‌لرزد، ممکن است دیسک ترمز تاب برداشته باشد. این مشکل معمولاً به علت گرمای بیش از حد و انبساط نابرابر دیسک رخ می‌دهد.
3. کاهش عملکرد ترمز:
کاهش کارایی ترمزگیری یا احساس طولانی شدن مسافت توقف می‌تواند نشانگر دیسک‌های ترمز فرسوده یا آسیب‌دیده باشد.
4. کشیدن خودرو به یک سمت هنگام ترمزگیری:
اگر خودرو هنگام ترمز گرفتن به یک سمت کشیده می‌شود، ممکن است یکی از دیسک‌های ترمز یا لنت‌ها آسیب دیده یا فرسوده باشد.
5. ضخامت نامناسب دیسک ترمز:
دیسک‌های ترمز به مرور زمان و استفاده مکرر نازک می‌شوند. در صورتی که ضخامت دیسک‌ها از حد مجاز کمتر شود، باید تعویض شوند.
6. سوختگی و تغییر رنگ دیسک ترمز:
در صورتی که دیسک ترمز تغییر رنگ داده باشد (معمولاً به آبی یا ارغوانی)، نشانگر گرمای بیش از حد و احتمالاً تاب برداشتن دیسک است.
در صورتی که هر یک از این علائم را مشاهده کردید، توصیه می‌شود که در اسرع وقت به تعمیرگاه مراجعه کنید تا دیسک‌های ترمز و سیستم ترمز خودرو به دقت بررسی و در صورت نیاز تعمیر یا تعویض شوند.
خرید و قیمت دیسک ترمز اصلی
می‌توانید به جای گشتن در بازارها برای قطعات جانبی از سایت‌های اینترنتی استفاده کنید. مثلا سایت یدکینو که ارائه دهنده انواع و اقسام لوازم یدکی کیا و هیوندای اصلی با قیمتی ارزان و مقرون به صرفه و امکان ارسال به سراسر کشور است.
جمع بندی
با توجه به مطالب گفته شده فهمیدیم که دیسک ترمز یک جز مهم از ماشین بوده و با خرابی آن بر تعداد زیادی دیگر از قسمت‌ها هم اثر می‌گذارد و باعث خسارات بیشتری می‌شود. پس حتما به موقع آن را تعویض کنید.
یک دیدگاه بفرستید
آدرس ایمیل شما منتشر نخواهد شد. فیلدهای الزامی علامت گذاری شده اند *